مولانا جلال الدین محمد بلخی معروف به مولوی،خداوندگار، رومی و ملای رومی، در ۶ ربیع‌الاول سال ۶۰۴ هجری قمری مصادف با ۱۵ مهرماه سال ۵۸۶ شمسی، در بلخ که روزگاری از توابع خراسان بزرگ بود و امروزه مرکز استان مزار شریف افغانستان است، دیده به جهان گشود.
وی یکی از مشهور ترین شاعران فارسی گوی بود که بیشتر آثار او به زبان فارسی سروده شده مثنوی معنوی و دیوان شمس از معروف ترین آثار آن شاعر بزرگ به شمار می رود. اشعار مولانا به قدری محبوب و تاثیر گذار است که نفوذ مولوی را از مرز های ملی و قومی فراتر برده است.
مقبره مولانا کجاست؟
مولانا در جنوب شرقی شهر قونیه میان دو استان آنتالیا و آنکارا در مقبره قبه الخضرا آرمیده که کهن ترین مکان این شهر به ارتفاع 1016 متر است. مکانی که قدمت زیستگاه انسان در آن به 7500 سال پیش از میلاد مسیح می رسد.
مزار و حرم آن حضرت،امروزه به عنوان نماد شهر و مهمترین و پر بازدید ترین جاذبه توریستی قونیه معرفی می شود. مکانی که نزد همه مردم با هر آیین و قومیتی ، مقدس شمرده شده و از شاخص ترین مکان های گردشگری و دیدنی در کشور ترکیه به حساب می آید. این شهر هر ساله میزبان علاقه مندان و پیروان حضرت مولانا است.
چرا مولانا در ترکیه دفن شده
خانواده مولانا با دعوت خاندان سلطنتی سلجوقی به قونیه رفتند و در این سفر پدر مولانا فوت شد. باغ گل رزی توسط سلطان سلجوقی به عنوان آرامگاه به این شاعر داده شد و پدر پیکر مولانا در این باغ دفن شد. پس از مرگ مولانا پیکر این شاعر بزرگ نیز در این باغ به خاک سپرده شد. این باغ به یک آرامگاه خانوادگی تبدیل شد و هم اکنون یکی از اصلی ترین جاذبه های گردشگری شهر قونیه است.
معماری آرامگاه مولانا
تصور کارشناسان امروزی بر این است که مقبره قبه الخضرا در ابتدا با شکلی استوانه ای و گنبدی مخروطی، بر چهار ستون تکیه داشته است . این بنا در سال 1396 میلادی در زمان حکومت بایزید دوم، سلطان عثمانی ، تعمیر و بازسازی و دیوارهای درونی آن به طرح و نقاشی مزیّن شد.
تمام این بنای زیبا از جمله برج مخروطی‌شکل آن که از کاشی‌های سبز و فیروزه‌ای پوشیده شده، از قدیم به کابای هدرا و یا گنبد سبز معروف بوده که نامگذاری این بنا به دلیل معماری خاص آن است.
به طور کلی می توان گفت که گنبد سبز مقبره ۱۶ وجهی است که مخروطی بالای آن قرار دارد. این گنبد در سال ۱۳۹۷ میلادی توسط کاربان اوغلو ساخته شده و بر دیواره گنبد «بسم‌الله» و «آیه‌الکرسی» به رنگ آبی تیره نقش شده، و بر فراز آن یک ستاره و ماه طلایی نصب شده است. این گنبد زیبا و منحصربه‌فرد با ۲۵ متر ارتفاع، از قسمت پایین استوانه‌ای شکل و در قسمت بالا مخروطی کثیرالاضلاع را تشکیل می‌دهد. این گنبد بی‌شباهت به کلاه صوفیان نیست و معمار شیعی مذهب آن، دوازده ترک به تعداد دوازده امام شیعیان برای گنبد در نظر گرفت. دو مناره سمت چپ گنبد، به مسجد سلیمیه تعلق داشته و مناره سمت راست هم مربوط به مسجد مولانا است. قبور مولانا و پسرش سلطان ولد هم درست زیر گنبد قرار دارد و اینگونه می توان برداشت کرد که معماری بنای موزه و آرامگاه مولانا، از ترکیب سه سبک معماری اسلامی، سلجوقی و عثمانی تبعیت می‌کند.
معماری آرامگاه مولانا از کیست؟
در کتاب های تاریخی اینگونه آمده که اولین معمار هنرمند بارگاه حضرت مولانا ، مردی ایرانی از دیار تبریز ،با نام بدرالدین تبریزی بود و معماری خاص این بنا با گنبد فیروزه ای هرمی شکل و زیبا نیز از این هنرمند آذری به یادگار مانده که امروزه به عنوان نماد و وجه تسمیه مقبره مولانا از آن یاد می شود.
بخش های مختلف آرامگاه مولانا
این مکان تاریخی و فرهنگی بخش های مختلف و زیبایی دارد که در ادامه شما را با اکثر آن ها آشنا میکنیم.
- حیاط آرامگاه
هر سال در تاریخ 17 دسامبر مصادف با تاریخ مرگ مولوی که به شب عرس نیز معروف است مراسمی در آرامگاه او برگزار می شود که توجه ده ها هزار زائر را به خود جلب می کند. در سمت راست حیاط حرم حوضی قرار دارد که سمبل شب یگانگی به شمار می رود و سالانه درویشان پیرامون آن به رقص سماع می پردازند. در این حرم پله ای با روکش نقره قرار دارد که پیروان آن حضرت پیشانی بر آن می سایند و بر آن بوسه می زنند. جایگاه این پله تنها در ایام مراسم ماه دسامبر به روی زائران باز می شود. علاوه بر این‌ها در این حیاط با سنگ قبر بسیاری از دراویش مواجه می شوید که خواندن متن سنگ قبرهایشان می تواند مدت زمان زیادی شما را مبهوت خود کند.
- اتاق آرامگاه
دقیقا زیر گنبد فیروزه ای رنگ پیکر مولانا دفن شده است. تمام قسمت های این اتاق با حکاکی روی سنگ، خوش نویسی، نقاشی و منبت کاری تزیین شده و در همه قسمت های این اتاق آیه های قرآن به شکل زیبایی خوش نویسی شده اند. قبر مولوی از جنس مرمر آبی است که با یک پارچه مخملین و طلادوزی شده بزرگ که روی آن آیات قرآن نوشته شده و سلطان عبدالحمید دوم در سال 1894 میلادی به این حرم اهدا کرده پوشانده است. در کنار قبر مولوی قبر پدرش، بهاءالدین ولد، به صورت ایستاده قرار دارد. قبر پسر مولوی، سلطان ولد، و دیگر شیوخ صوفی نیز دورتادور حرم قرار گرفته است. روی قبر مولوی و پدرش و چند تن دیگر از شیوخ عمامه‌هایی بسیار بزرگ قرار دارد که نماد اقتدار و نفوذ معنوی آنان است.
- نمایشگاه قرآن
نمایشگاه قرآن در مجاورت مسجد کوچک و بسیار زیبای مولانا قرار گرفته و کتاب و قرآن‌های نفیس در این محل در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌گیرند. قرآن‌های خطی قدیمی و کتاب‌های نفیس نمایشگاه، مزین به اشیای گران‌قیمتی چون مروارید است. نسخه اصلی کتاب مثنوی معنوی مولانا و دو دیوان قدیمی حافظ متعلق به قرن ۱۶ و ۱۸ میلادی را نیز در همین قسمت مشاهده خواهید کرد. قالیچه ابریشمی سجاده مولانا و جعبه‌ای با چند تار مو که با عنوان ریش مقدس پیامبر اسلام از آن یاد شده، از دیگر اشیای جالب توجه این نمایشگاه به حساب می‌آید.
- مطبخ
در قسمت جنوب غربی آرامگاه مولانا در قرن 16 میلادی بخش را به عنوان مطبخ اضافه کردند. جایی که اکنون محلی برای آموزش آداب و رسوم صوفیان تبدیل شده و با کمک مجسمه هایی با لباس های سنتی عقاید و رسوم صوفیانه را به مراجعان نشان می دهند.بنا به کاربری این قسمت، از سال 1926 میلادی غذا در مطبخ پخته و بین خدمه و بازدیدکنندگان مجموعه پخش می‌شد. گاهی اوقات مراسم سماع را نیز در این قسمت از ساختمان اجرا می‌کنند و جمعیت بسیاری به تماشای آن می‌نشینند.
- اتاق تلاوت
محلی برای تلاوت قرآن بود و همچنان هم برای قرائت آیات قرآن از این مکان استفاده می‌کنند. امروزه علاوه بر تلاوت قرآن، این بخش به محلی برای نمایش کتب نفیس تاریخی تبدیل شده است.
- سماع خانه
در سمت شمال گنبد سبز و در کنار مسجد کوچک مقبره، رواقی وجود دارد که به سماع خانه یا تالار رقص درویشان موسوم است. این بخش از بنا در قرن ۱۶ میلادی و به فرمان سلطان سلیمان احداث شد. دیوارهای آن را با تخته پوشانده و کتیبه و سقف را با نقش و نگار و خوش‌نویسی آذین بسته‌اند.منبت‌کاری یادگار عصر سلجوقی و شمعدان‌هایی از زمان عثمانی، بخشی از تزیینات نفیس این بخش را تشکیل می‌دهد. شاه‌نشین‌هایی در دو سوی شمال و شرق رواق، برای تماشاگران و نوازندگان در نظر گرفته‌اند. نمایشگاهی نیز برای نمایش آلات موسیقی چون دف، نی، رباب، تنبور، کمانچه و تار وجود دارد و عمامه و لباس‌های مولانا، شمس تبریزی و سلطان ولد هم در جعبه‌ای شیشه‌ای در وسط و کنار سماع خانه به چشم می خورد.
- سلول دراویش
سلول دراویش در واقع نام مکانی است که به تزکیه نفس و عبادت مریدان و صوفیان اختصاص داشت و در قرن ۱۶ میلادی و در دوره سلجوقی به آرامگاه اضافه شد. این بخش شامل ۱۷ اتاقک یا سلول کوچک می‌شود که اکنون به قسمت‌های اداری، کتابخانه، فروش صنایع دستی یا باجه فروش بلیط تغییر کاربری داده‌اند. هرچند امروزه، مریدان جناب مولانا از بخش‌های دیگر این مجموعه برای انجام آداب مخصوص و تزکیه نفس استفاده می‌کنند، مجسمه‌ای از آن‌ها با پوشش مخصوص و دستاری بر سر در انتظار بازدیدکنندگان است.
موزه مولانا
موزه مولانا در کنار مقبره حضرت قرار دارد و برای ورود باید چندین دروازه را بگذرید که هر کدام از این دروازه ها به یکی از بخش های موزه نزدیک است.دروازه اصلی این موزه دیوسان است که از طریق این دروازه می توانید به حیاط مرمرین موزه وارد شوید.دروازه دیگر توربی است که به شکل بسیار خاص و جالبی با نقش و نگارهای جذابی مزین شده است.این موزه در کنار آرامگاه مولانا یکی از خاص ترین و عرفانی ترین مناطق در ترکیه می باشد.
ساعات و هزینه بازدید از آرامگاه مولوی
جشنواره بزرگداشت مولانا از ۱۹ تا ۲۷ آذر برگزار می‌شود که علاقمندان بسیاری از کشورهای مختلف برای شرکت در این جشنواره به قونیه سفر می‌کنند. البته در این بازه زمانی هوا بسیار سرد و خشک است. در فصل تابستان، قونیه آب و هوای بهتری دارد که در این ایام هم سفر به قونیه پیشنهاد می‌شود.
این آرامگاه زیبا و عرفانی همه روزه به جز روز دوشنبه از ساعت 9 صبح به روی بازدید کنندگان باز است در 6 ماه اول سال (بهار و تابستان) تا ساعت 19 و در 6 ماه دوم سال (پاییز و زمستان) تا ساعت 17 بعد از ظهر فرصت دارید تا از این مکان دیدن نمایید.
قوانینی که برای بازدید از مقبره مولانا باید رعایت کنید
در این قسمت تعدادی از قوانین مهم بازدید از آرامگاه مولانا را به شما گوشزد میکنیم:
- بدون کفش وارد شدن، مهمترین قانون آرامگاه و موزه مولانا است.
- پوشش مناسب بازدیدکنندگان اعم از زن و مرد، بسیار اهمیت دارد. لباس‌های کوتاه و تنگ با ماهیت معنوی این فضا تناسبی ندارند.
- در هنگام عکاسی باید از فلش دوربین استفاده کنید.
- احترام به عقاید همه بازدیدکنندگان مجموعه را هرگز نباید فراموش کرد.
- ورود در هنگام اجرای رقص سماع، منوط به پرداخت هزینه است.
راه های دسترسی به آرامگاه مولانا
برای دسترسی به آرامگاه مولانا راه های مختلفی را پیش رو دارید برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی می توانید از تمامی خیابان های اصلی قونیه دسترسی داشته باشید و در هر نقطه از شهر می توانید توسط اتوبوس به مزار مولانا برسید، هزینه اتوبوس نیز به صورت دیجیتالی اخذ می شود. ترم یا متروهای روگذر نیز دارای ایستگاه های زیادی در قونیه هستند که شما را سریع تر از اتوبوس به موزه می رسانند.
جاذبه های گردشگری که در اطراف آرامگاه مولانا قرار دارد.
- مقبره شمس تبریزی
محمد بن علی بن ملک داد تبریزی که او را با نام شمس تبریزی می‌شناسیم از صوفیان معروف ایرانی است. بهترین توصیف در مورد شمس تبریزی همان جمله‌ای است که افلاکی در موردش گفته است: «جماعت مسافران صاحب دل او را پرنده گفتندی جهت طی زمینی که داشته است».
عمده شهرت این مسجد به دلیل تربت شمس تبریزی است که داخل مسجد قرار دارد؛ البته در مورد محل دفن شمس تبریزی تردید هایی وجود دارد و در بیشتر منابع، محل دفن ایشان شهر خوی ذکر شده است. با این وجود بازدید از این مسجد خالی از لطف نیست که در فاصله ی 1.7 کیلومتری از آرامگاه مولانا قرار دارد.
- مسجد علاءالدین
در شهر قونیه در فاصله 3.6 کیلومتری آرامگاه مولانا بالای تپه علاءالدین یک مسجد تاریخی به نام علاءالدین وجود دارد که به خوبی از آن محافظت می‌شود. این مسجد در طول تاریخ از آسیب و صدمه‌ها در امان مانده است و همچنان زیبایی‌های خاص و چشمگیر خود را دارد. مسجد علاءالدین قدیمی ترین و بزرگ ترین مسجد دوران سلجوقیان به شمار می‌رود که قدمت آن به سال 1116 تا سال 1156 میلادی برمی‌گردد.
- موزه آتاتورک
اگر قصد دارید یکی از برترین موزه های باستان شناسی ترکیه را از نزدیک ببینید، بازدید از موزه آتاتورک را از دست ندهید. این موزه که کلکسیون گرانبهایی از آثار باستانی به جا مانده از دوران مختلف تاریخی را در خود جای داده و در فاصله ی 3.6 کیلومتری از مقبره مولوی قرار دارد، عصاره ای از اعتقادات، طرز فکر و فرهنگ پیشینیان این سرزمین را در معرض نمایش بازدیدکنندگان گذاشته است و اکنون یکی از مکان های گردشگری آنتالیا به شمار می‌رود.
- باغ گیاه شناسی قونیه
باغ گیاه شناسی قونیه در فاصله 12.5 کیلومتری یکی از جاذبه‌های این شهر است که حتما باید نام آن را در برنامه سفر خودتان بگنجانید. این باغ با انواع پروانه‌های زیبایی که دارد، به یکی از بی‌همتاترین باغ‌های گیاه شناسی در سطح جهان تبدیل شده است. زیبایی باغ گیاه شناسی قونیه به حدی است که شما بعد از اولین قدمی که در آن می‌گذارید، کاملا مجذوب تماشای محیط آن می‌شود.
تصاویر آرامگاه مولوی
در ادامه میتوانید تصاویر این آرامگاه را مشاهده کنید.
